Jahwareerka
Jahawareerka Idaajaa
Daba-galka Qoraalkii “Federaalnimada Soomaaliya: maxaa looga gol leeyahay?”
ee Axmed F. Cali “Idaajaa”:
Federaalka uu “Idaajaa” ka baqayo armuu noqdaa kurtinkii uu Cigaal
Shiddaad Libaaxa mooday?!
Maxamed Xaaji Caddoow
London, England
Email: mohamedadow@hotmail.com
Muddo haatan laga joogo dhowr bilood ayaa aniga iyo rag kale oo fuushan
(saaran) gaari (baabuur) ayaa waxaa si kedis ah uga soo hor baxay gaarigii
aan la soconnay calaamadda (astaanta) guduudan (cas ) ee ishaarada
(taraafikada) kala hagta gaadiidka. Waxaa sharci ahaan dirqi (khasab)
nagu noqotay in aannu istaagno. Intii aannu sugaynay is-bedelka midabka
nalka (laydhka) ayaa mid ka mid ah rakaabkii baabuurka milicsaday (dayay,
jalleecay) boor (tabeello) muujinayay in ay buqcadaas (goobtaas) tahay meel
soohdin (seere, xuduud) ah oo kala jarta (kala goysa, kala qaybisa) ) labo
xaafadood (degmo) oo ka mid ah xaafadaha (degmooyinka) maamul (idaaro)
ahaan xagga maamulka dawladaha hoose (baladiyada, minishiimbiyada) ay u
kala qaybsantahay magaalo-waynta London oo ah magaalo-madaxda (caasimadda,
xarunta) Briitaaniya oo loogu yeero af- Ingiriisiga “Borough), marakaasuu
ku hadaaqay “ Federaalka lagaga doodayo shirka Soomaalida uga socda
Mbgathi ee Kenya waxaa loola jeedaa Soomaaliya waxay noqonaysaa sidan oo
kale oo degmo waliba, gobol waliba xuduud xagga maamulka ah ayuu
yeelanayaa, wuuna isu talinayaa”.
Marka laga eego (fiiriyo) xagallo (geeso, dhinacyo) kala duwan hadalka
kasoo yeeray ninkaas waxaa la oran (dhihi) karaa mid wuu ku saxsanyahay
(toosanyahay, qummanyahay) maxaa yeelay qaybaha amaba deegaannada uu ka
koobanyahay dal federeeshin (federation ) ah sida dalka Maraykanka waxaa
kala qaybiya xuduud dhuleed. Tusaale ahaan dalka Maraykanka waxaa mararka
qaarkood war-baahinta laga maqlaa in dembiile baxsad ah oo la baacsanayo
(la cayrsanayo la eryayo) uu ka soo tallaabay soohdinta wilaayad (gobol)
Maraykanka ah uuna u soo gudbay dhanka (dhinaca) gobol kale. Hase yeeshee
(laakiin) wuxuu ninkan ku gefay hal qodob, kaasoo ah in uu tusaale (misaal
ahaan) usoo qaatay boor kala qaybiya labo degmo-hoosaad oo ka mid ah
degmooyinka caasimad dal (Briitaaniya) oo ah dal (wadan, geyi, carri) lagu
dhaqo hannaanka (nidaamka, habka) awoodda urursan oo ay xudduntu (dawladda
dhexe) ka sarrayso xubnaha (degmooyinka, gobollada, iwm) kale oo ay ayadu
u adegaan, kuna hawl fushato oo ay awoodaha iyo siyaadada (madax-bannaanida
ugu sarraysa) hal meel ku qulqulaan sida ay biyuhu ugu qulqulaan meesha
godan.Hadalka aan kor ku soo xigtay (weriyay) wuxuu tusaale iyo daliilba u
yahay fahamka iyo garashada kala dhiman ee aan buuxin oo ay Soomaalida
caammada ah (deedifo , caay, aflagaado, meel ka dhac qasdigu ma aha ee
waa dadka aan aqoonta gaarka ah u lahayn culuumta siyaasadda) badankooda
ka haystaan macnaha dhabta ah ee nidaamka federaaliga h.
Waa sabab iyo qiil la garawsan karo in dadka caadiga ah ay anfareer ama
dhaygag maskaxeed iyo dhakafaar ka qaadaan dhuuxidda macnaha iyo nuxurka
uu xambaarsanyahay nidaamkan oo uu fahamkoodu ku koobnaado oogada sare oo
keliya, balse waxaa amakaag iyo yaab ah in shakhsi (Axmed F Cali “Idaajaa
”) oo uu Ilaahay ku mannaystay (galladaystay) aqoon suugaaneed sida ayda
(jiqda, duurka, kaymaha, hawdka) u baxday oo sida dhud damal ah oo daruuraha
dhex joogta (damal waa geed qodaxeed; dhud waa wax toosan oo dhuuban ) uga
dhex muuqday xeel-dheerayaasha suugaanta (adabka) Soomaalida uu si qalloocan
oo ay eexasho ku jirto (waa eeexasho xagga macnaha federaaliga ah oo salka
ku hayn karta ku talo- gal amaba baaris aan qoto dheerayn) iyo welibana si
marin- habaabis ah uu u soo bandhigo afkaar sal- cilmiyeedkoodu aan loo
miidaan dayin.Wuxuu u micneeyay nidaamka federaaliga ah si qalloocan asagoon
haba yaraatee xusin marjac (tix-raac) daliil ah oo uu u cuskaday qeexitaanka
ama koobidda uu soo koobay waxa loola jeedo federaaliga.
Waxaa maankayga ku soo dhacay maahmaa
Daba-galka Qoraalkii “Federaalnimada Soomaaliya: maxaa looga gol leeyahay?”
ee Axmed F. Cali “Idaajaa”:
Federaalka uu “Idaajaa” ka baqayo armuu noqdaa kurtinkii uu Cigaal
Shiddaad Libaaxa mooday?!
Maxamed Xaaji Caddoow
London, England
Email: mohamedadow@hotmail.com
Muddo haatan laga joogo dhowr bilood ayaa aniga iyo rag kale oo fuushan
(saaran) gaari (baabuur) ayaa waxaa si kedis ah uga soo hor baxay gaarigii
aan la soconnay calaamadda (astaanta) guduudan (cas ) ee ishaarada
(taraafikada) kala hagta gaadiidka. Waxaa sharci ahaan dirqi (khasab)
nagu noqotay in aannu istaagno. Intii aannu sugaynay is-bedelka midabka
nalka (laydhka) ayaa mid ka mid ah rakaabkii baabuurka milicsaday (dayay,
jalleecay) boor (tabeello) muujinayay in ay buqcadaas (goobtaas) tahay meel
soohdin (seere, xuduud) ah oo kala jarta (kala goysa, kala qaybisa) ) labo
xaafadood (degmo) oo ka mid ah xaafadaha (degmooyinka) maamul (idaaro)
ahaan xagga maamulka dawladaha hoose (baladiyada, minishiimbiyada) ay u
kala qaybsantahay magaalo-waynta London oo ah magaalo-madaxda (caasimadda,
xarunta) Briitaaniya oo loogu yeero af- Ingiriisiga “Borough), marakaasuu
ku hadaaqay “ Federaalka lagaga doodayo shirka Soomaalida uga socda
Mbgathi ee Kenya waxaa loola jeedaa Soomaaliya waxay noqonaysaa sidan oo
kale oo degmo waliba, gobol waliba xuduud xagga maamulka ah ayuu
yeelanayaa, wuuna isu talinayaa”.
Marka laga eego (fiiriyo) xagallo (geeso, dhinacyo) kala duwan hadalka
kasoo yeeray ninkaas waxaa la oran (dhihi) karaa mid wuu ku saxsanyahay
(toosanyahay, qummanyahay) maxaa yeelay qaybaha amaba deegaannada uu ka
koobanyahay dal federeeshin (federation ) ah sida dalka Maraykanka waxaa
kala qaybiya xuduud dhuleed. Tusaale ahaan dalka Maraykanka waxaa mararka
qaarkood war-baahinta laga maqlaa in dembiile baxsad ah oo la baacsanayo
(la cayrsanayo la eryayo) uu ka soo tallaabay soohdinta wilaayad (gobol)
Maraykanka ah uuna u soo gudbay dhanka (dhinaca) gobol kale. Hase yeeshee
(laakiin) wuxuu ninkan ku gefay hal qodob, kaasoo ah in uu tusaale (misaal
ahaan) usoo qaatay boor kala qaybiya labo degmo-hoosaad oo ka mid ah
degmooyinka caasimad dal (Briitaaniya) oo ah dal (wadan, geyi, carri) lagu
dhaqo hannaanka (nidaamka, habka) awoodda urursan oo ay xudduntu (dawladda
dhexe) ka sarrayso xubnaha (degmooyinka, gobollada, iwm) kale oo ay ayadu
u adegaan, kuna hawl fushato oo ay awoodaha iyo siyaadada (madax-bannaanida
ugu sarraysa) hal meel ku qulqulaan sida ay biyuhu ugu qulqulaan meesha
godan.Hadalka aan kor ku soo xigtay (weriyay) wuxuu tusaale iyo daliilba u
yahay fahamka iyo garashada kala dhiman ee aan buuxin oo ay Soomaalida
caammada ah (deedifo , caay, aflagaado, meel ka dhac qasdigu ma aha ee
waa dadka aan aqoonta gaarka ah u lahayn culuumta siyaasadda) badankooda
ka haystaan macnaha dhabta ah ee nidaamka federaaliga h.
Waa sabab iyo qiil la garawsan karo in dadka caadiga ah ay anfareer ama
dhaygag maskaxeed iyo dhakafaar ka qaadaan dhuuxidda macnaha iyo nuxurka
uu xambaarsanyahay nidaamkan oo uu fahamkoodu ku koobnaado oogada sare oo
keliya, balse waxaa amakaag iyo yaab ah in shakhsi (Axmed F Cali “Idaajaa
”) oo uu Ilaahay ku mannaystay (galladaystay) aqoon suugaaneed sida ayda
(jiqda, duurka, kaymaha, hawdka) u baxday oo sida dhud damal ah oo daruuraha
dhex joogta (damal waa geed qodaxeed; dhud waa wax toosan oo dhuuban ) uga
dhex muuqday xeel-dheerayaasha suugaanta (adabka) Soomaalida uu si qalloocan
oo ay eexasho ku jirto (waa eeexasho xagga macnaha federaaliga ah oo salka
ku hayn karta ku talo- gal amaba baaris aan qoto dheerayn) iyo welibana si
marin- habaabis ah uu u soo bandhigo afkaar sal- cilmiyeedkoodu aan loo
miidaan dayin.Wuxuu u micneeyay nidaamka federaaliga ah si qalloocan asagoon
haba yaraatee xusin marjac (tix-raac) daliil ah oo uu u cuskaday qeexitaanka
ama koobidda uu soo koobay waxa loola jeedo federaaliga.
Waxaa maankayga ku soo dhacay maahmaa
Comments